Kako i gde se slavi Sveti Sava u rasejanju

       Sutra je crkvena i školska slava Sveti Sava. Posle Božića i Vaskrasa, Savindan je jedan od najvećih srpskih praznika u rasejanju. Slavi se 27. januara u svih 159 država sveta u kojima žive Srbi. Najsvečanije će, čini se, biti u Sidneju, gde će Gledis Beredžiklijan, premijerka australijske države Novi Južni Vels otvoriti Srpski koledž “Sveti Sava”. I pored zabrana javnih manifestacija i okupljanja ljudi, premijerka Gledis Beredžiklijan dozvolila je da jedini događaj, koji će moći da se održi bude svečanost otvaranja prve srpske škole na Petom kontinentu.

        Skromna proslava preko video platforme obaviće se u Udruženju pisaca “Sednmica” u Nemačkoj. O tome se javno oglasio Ljubiša Simić, predsedni udruženja:

       “ Zbog aktuelne situacije oko pandemije korona virusa, kao i zbog vanrednog stanja i ograničavajućih mera, krsnu slavu našeg Udruženja,  Svetog Savu, obeležićemo ove godine na drugačiji način. Pozivamo sve vas da nam pošaljete do Savindana, 27. januara 2021. godine svoje pesme, zdravice i prozne sastave na temu Sv. Sava, koje ćemo postaviti na FB-stranici Udruženja pisaca "Sedmica".

       Pozivamo sve naše članove iz Frankfurta i obližnjih mesta, da dođu 27. januara u 09:00 časova u hramu Vaskrsenja Gospodnjeg u Frankfurtu,  (Sondershausenstr. 51, 60326 Frankfurt), gde će se obaviti rezanje slavskog kolača.  Neka je srećna i Bogom blagoslovena svim članovima i prijateljima "Sedmice" krsna slava Sveti Sava!”

         Sve Srpske dopunske škole u rasejanju slave Savindan kao svoj praznik uz svečanu Svetosavsku akadmeiju. U Beču,  Parizu i Cikagu održaće se Svetosavske proslave u skromnim uslovima.

       Zbog mera protiv pandemije slava Sveti Sava 27. januara i drugih slobodnih dana, slaviće se ili obeležiti liturgijama i svečanom trpezom u 40 crkava i manastira širom dijaspore, koji nose ima ovog pravoslavnog sveca.  

      Na tlu Severne Amerike najstarija crkva Svetog Save podignuta je 1894. godine u Džeksonu, Kalifornija. Hram je uzdigao jeromonah Sevastijan Dabović. Đed Kolak, amerikanac srpskog porekla im (2002) podigao spomen ploču. Najstarija srpska bogomolja zvanično je proglašena za američki istorijski spomenik. Naslikana je i na grbu grada Džeksona i okruga Amador.

       Potom je episkop Mandarije Uskoković osveštao hram Svetog Save 1924. godine u naselju Parma kod Klivlenda. Drugi hram Svetog Save izgrađen je u Brodvej Hajgtsu kod Klivlenda šezdesetih godina prošlog veka. Prvi hram i sabornu crkvu projektovao je arhitekta Đorđe Vojinović, otac Džordža Vojinovića, budućeg gradonačelnika Klivlenda i kongresmena SAD. Hram ima prelepi ikonostas, koji su darivali Mika i Jozefina Vuić.

      “Episkop Mandarije je tvorac danas najpoznatijeg pravoslavbnog manastira u SAD. To je manastir Svetog save u Libertivili kod Čikaga, koji je tokom 20. veka bio sedište Eparhije američko-kanadske (1927—1963), Mitropolije srednjozapadnoameričke (1963—1991) i Mitropolije libertivilsko-čikaške (2009—2011). U njemu je stolovao mitropolih Hristofor. U kratkom periodu od 2011. do 2014. imao je status stavropigijalnog manastira (pod direktnom upravom patrijarha srpskog).

        Ima groblje u porti u kome su sahranjeni episkop Mandarije, Jovan Dučić, kralj Petar Drugi Karađorđević (obojica prenetu u zavričaj), episkopi Dionisije, Firmilijan i Hristofor.

        Manastirska Akademija “Sveti Sava” proslaviće 27. januara Savindan svečanom litrugijom i predavanjem. Ona je jedina zvanična srpsko-američka škola u Čikagu. Vode je Direktorka škole Mišel Džanakos i nastavnice Mirjana Pavićević i Svetlana Aleksić koje su u školi već 20 godina”, kaže Aleksandar Žigić, čikaški novinar..

        Crkva Svetog Save u Njujorku je pretvorena u pravoslavni hram 1943. godine, a od 1968. je zaštićeni spomenik grada i od 1982. je zaštićeni spomenik kulture SAD. Danas je centar duhovnih i kutlurnih zbivanja. Ovde se za crkvenu slavu Savindan okupi i po 3.000 Srba.  Ima status saborne crkve, jer je sedište Istočno-američke eparhije i vladike Irineja (Dobrijevića).

      Saborna crkva Svetog Save u Milvokiju podignuta je 1958. kada ga je osveštaio vladika Dinosije. Bila je sedište Eparhije srednje- zapadno-američke novogračaničke i SPC za Severnu i Južnu Ameriku. U njoj su služili episkopi Dionisije, Irinej (Kovačević) i Longin.

       U Kanadi postoji šest pravoslavnih hramova posvećenih srpskom svecu. Najveća svetosavska crkva Svetog Save u Kanadi je saborni hram u Torontu. Izgrađen je1954. godine. Obuhvata centralni deo Toronta i Misisagu u Ontariju. Podeljen je u pet parohija. U Londonu, Ontario, prva bogomolja, (hala sa kapelom), osvećena je septembra 1971. Nova crkva Svetog Save podignuta je 4. septembra 1988. godine.

        Iste 1971. godine osvećena je i crkva Svetog Save u Vankuveru, Britanska Kolumbija. Vinipeg, Manitoba prvu crkvu Svetog Save dobio je 1972. Nova je kupljena 1978. godine. U Edmontone, država Alberta crkva Sveti Sava izgrađena je i osveštana 13. septembra 1987. godine.

       Najveći broj hramova posvećenih Svetom Savu nalazi se na petom kontinentu – čak devet. U samom Sidneju nalaze se dve crkve, a Australija ima i dva manastira posvećena ovom svecu. Prvi je u Ilejnu kod Melburna, a drugi u Novom Kaleniću kod Kambere.

       Hram Svetog Save u sindejskom Flemingtonu podignut je do­bro­vo­ljnim ra­dom i pri­lo­zi­ma Srba. Kamen-temeljac je postavljen 6. aprila 1953. godine. Urađen je u vizantijskom i gotskom stilu. „Knjiga priložnika“ ima 927 imena porodica i pojedinaca. Ikone je oslikao umetnik Ervin Drevko. Oltar su darovali Gruban Papić i Milorad Opačić sa porodicama. Zvono su poklonili Dušan Bursać, Milivoje Živkov i Aleksandar Cane Stamenković. Živojin Simonović i Života Timotijević su postali veliki dobrotvori darujući po 20.000 dolara. Crkva je osve­će­na na Us­krs 18. aprila 1954. godine pred 800 vernika.

       Saborna crkva Svetog Save u Sidneju, opštine Mona Vejn i Varivud formirana je 1949. Crkva je građena od 1979. do 1986. godine, kada su predsednici crkvene opštine bili Danilo Čukić, Petar Mrkić, Đuka Radan, Petar Lukić i Đuro Bubalo. Arhitekta Miki Šundić je projektovao hram u vizantijskom stilu. Crkvena zvona je darivao dr Ilija Strinić sa porodicom. Osveštan je 9. februara 1991. godine u prisustvu petorice episkopa– Jovana zagrebačog, Hristifora američkog, Nikolaja dalmatinskog, Vasilija sremskog i Longina australijskog. Spada u red najlepših srpskih crkava. Ikonopisanje 1.200 kvadrata ruske umetnice Tanja Ganjina sa četvoricom majstora trajalo je 4,5 godine. Oslikana je istoriju srpskog naroda i SPC. Freska patrijarha Pavla posebno privlači pažnju vernika. Hram je deo programa poseta studenata i profesora Sidnejskog univerziteta, stručnjaka Turističkog saveza Australije i samih turista.

    Hram Svetog Sava u predgrađu Ferer u prestonici Kanberi nastao je pošto je Vojislav Miletić, predsednik CŠO zatražio 1973. godine od države Australije plac za gradnju crkve. Jedan od osnivača bio je i legendarni politički emigrant Ilija Veselinović. Kum hrama je bio Anđelko Radulović, jedan od najvećih priložnika. Crkva je završena i osvećena 14. oktobra 1985. od strane episkopa Lavrentije i episkopa Vasilija.

      Crkvu Svetog Save u Pertu započeli su da grade sveštenik Petar Radoš i predsednik uprave Nikola Pavasović, 1954. godine. Građen je po uglednu na manastir Žiču. Osveštana je 1956. godine.

     Hram Svetog Save u Vudvil Parku, Adelaid je najveća srpska crkva na petom kontinentu. Građen je desetak godina. Temelje je osveštao episkop dalmatinski Stefan 1973. godine. Ikonostas u duborezu je ručni rad monaha Emiliana, izrađen u manastiru Simona Petra na Svetoj Gori. Ikone za ikonostas je izradila Veronika Đukanović iz Beograda. Hram je modernog stila, sa kupolama i krstovima kao na manastiru Gračanica. Završen je 1983. godine.  Crkvu je freskama živopisao ikonograf Dragan Marunić, od novembra 1988. do maja 1989. godine.

         Drugi hram sa istim imenom srpskog sveca u Hajndmaršu, u Adelaidu, zaživeo je 1958. godine, kada je kupljena i renovirana za pravoslavne potrebe stara kongregistička crkva. Na istom mestu izgrađen je 1976. godine novi hram Svetog Save. U Darvinu je postoji od 1999. godine mali hram Svetog save u sklopu Misionarske parohije SPC na Severnoj teritoriji Australije.

        Na Novom Zelandu crkva Svetog Save postoji u Velingtonu. Podizali su je sveštenik Dušan Kuridža i poverenici Vladimir Raković, Branko Grubješić i Nenad Perošević. Prvo bogosluženje, Sveta liturgija, održana je u hramu u nedelju, 14. septembra 1969. godine.

        Na Starom kontinentu najstarija crkva Svetog Save nalazi se u Beču. Parohija je formirana 1860. a hram je dovršen 1890. Ima status sabornog hrama, jer je sedište episkopa Andreja (Ćelerdžića ), vladike Eparhije austrijsko-švajcarske.

      Berlinski hram Svetog Save osnovan je 1969. godine. Ova crkva SPC registrovana je kod nemačkih vlasti kao versko i dobrotvorno udruženje građana. U Briselu hram Svetog Save je u katoličkoj ckrvi, koja je 2004. preuređena u pravoslavnu. U Dizeldorfu prota Dobrivoje Ćelerdžić  izgradio crkvu posvećenu Svetom Savi (1986) i stvorio bogoslužna mesta i dve parohije u Boholtu i Vupertalu.

      Zajednica SPC i crkva u Ensu osnovane su 1988. godine i posvećena je prazniku Prenosa moštiju Svetog Save. Hram je iznajmljivan od austrijskih evangelista i potom (2008) otkupljen. Obuhvata Ens, St. Pelten, Štajer, Amšteten i Moln sa 4.000 vernika. Slične zajednice i crkve postoje u Frajburgu, Hanoveru i Luganu.

      Pariska saborna crkva Svetog Save je legalizovana je kod francuskih vlasti 1948. godine. Koristila je rumunsku crkvu dok (1984) nije podigla svoj hram Svetog Save. Obuhvata prestonicu Francuske sa 50.000 vernika. U njoj je smeštena Eparhija zapadno-evropska sa vladikom Lukom.

        I londonska saborna crkva posvećena Svetom Savi nastala ja iza Drugog svetksok rata. Godine 1952. je kupljena crkva svetog Kolomba, koja je pretvorena u pravoslavni hram. Osvećenje srpske crkve obavio je vladika Nikolaj sa članovima kraljevske porodice Karađorđević. Predstavlja duhovni centar srpske zajednice u gradu, u Velikoj Britaniji, kao i Eparhije britansko-skandinavske, kojom stoluje vladika Dositej.

      U Stokholmu  srpska kolonija je oživela 1967. godine kada je vladika Lavrentije sa vernicima formirao Crkvenu opštinu Sveti Sava i otvorio kapelu SPC. Vernici su svoju novu crkvu dobili 1983. godine, kada je kupljen drveni protestanski hram za 800.000 kruna. Srušena i izgrađena je nova crkva 1992. godine. Saborni hram Svetog Save je centralno mesto duhovnog, kulturnog i javnog života Srba u Švedskoj. U njemu je Eparshijska kancelarija episkopa britansko-skandinavskog Dositeja.

       Prema nezvaničnim podacima danas u svetu ima stotinu hramova, klubova, udruženja, čak i opština (Dnjepropetrovsk, Ukrajina), škola, horova, kao i drugih institucija koje nose ime Sveti Sava. Ime srpskog sveca je najpopularnije srpsko ime u dijaspori.

        Osnivač Srpske pravoslavne crkve Sveti Sava ima svoje hramove u otadžbinskim zemljama Srbiji, Crnoj Gori, BiH i Hrvatskoj, u zemljama Balkana, Rumuniji, Mađarskoj i Makedoniji. Savindan se slavi kao državni praznik u Srbiji, Republici Srpskoj, Crnoj Gori i u Rumuniji.

Marko Lopušina