ŽIVOTNI PUT PATRIJARHA IRINEJA OD MIROSLAVA DO VRHOVNOG POGLAVARA SRPSKE PRAVOSLAVNE CRKVE!

Njegov cilj i velika želja je bila da ujedini episkope, da kako mu je samo svetovno ime govorilo “izmiri“

Patrijarh srpski Irinej (svjetovno Miroslav Gavrilović) je 45. vrhovni poglavar Srpske pravoslavne crkve, sa titulom Njegova svetost arhiepiskop pećki, mitropolit beogradsko – karlovački i patrijarh srpski Irinej.

Rodjen je u Vidovi kod Čačka, 28. avgusta 1930. godine. Njegovo svetovno ime je Miroslav Gavrilović. Otac mu se zvao Zdravko, a majka Milijana. U rodnom mestu je pohadjao osnovnu školu, a gimnaziju je završio u najbližem gradu Čačku.

Bogosloviju, koju je učio u Prizrenu, završio je 1951. godine. Zatim je otišao u Beograd, gde je stekao fakultetsku diplomu na Bogoslovskom fakultetu. Niko od članova njegove porodice nije bio sveštenik. Medjutim, njegova odluka o polasku na crkvene studije mogla je proizaći iz uticaja neposredne okoline u kojoj je odrastao, a koja je karakteristična po mnoštvu sagradjenih manastira.

Nakon završenog fakulteta odslužio je vojsku. Godine 1959. patrijarh srpski German (vrhovni poglavar Srpske pravoslavne crkve u periodu od 1958. do 1990. godine, jedini patrijarh koji je za života penzionisan) je u manastiru Rakovici zamonašio Miroslava (patrijarha Irineja), koji je primio monaški čin i monaško ime Irinej.

Te iste godine, u crkvi Ružica ispod Kalemegdana, rukopoložen je u jerodjakona i jeromonaha. Do 1968. godine je radio na mestu profesora Prizrenske bogoslovije i za to vreme je upućen na postdiplomske studije u Atini.

Jedno vreme je bio upravnik Monaške škole u Ostrogu. U periodu od 1971. do 1974. godine je ponovo bio profesor Prizrenske bogoslovije, kao i njen rektor.

Dobro je upoznao teške uslove života stanovništva Kosova i Metohije. Godine 1974. je postavljen za vikara patrijarha Germana (vikarni episkop moravički).

Naredne godine, Sveti arhijerejski sabor ga je izabrao za episkopa niškog. Ustoličen je u Sabornoj crkvi u Nišu. Isto tako, u nekoliko navrata je bio u članstvu Svetog arhijerejskog sinoda Srpske pravoslavne crkve.

Pune 34 godine je proveo na čelu Niške eparhije. Tamo je važio za čoveka koji je doneo mir, stoga se govorilo da bi on kao takav, u slučaju da bude izabran za patrijarha Srpske pravoslavne crkve, mogao da ujedini sve episkope. Zauzeo se po pitanju podizanja novih hramova na području Niša. Preko puta Saborne crkve, 1987. godine počela je izgradnja novog hilandarskog metoha.

Hram posvećen Svetom Savi je izgradjen na padinama Delijskog visa, čije je temelje osvetio patrijarh Irinej (tada episkop niški Irinej). Godine 1997. je izvršio osvećenje temelja za novu crkvu na novom niškom groblju, a koja se posvećuje vozdviženju časnog krsta. Obnovljena je velika litija niškim ulicama, 1998. godine. U aprilu 1999. godine, na prostoru novog niškog bulevarskog naselja, izvršio je osvećenje temelja nove crkve. Ova crkva se posvećuje Svetom caru Konstantinu i njegovoj majci carici Jeleni.

Kao episkop je bio blizak svome prethodniku, patrijarhu Pavlu. Predano je radio na mnogim poslovima za Srpsku pravoslavnu crkvu. Putovao je u Ameriku 22 puta, a sve kako bi premostio tamošnji crkveni raskol. Nekoliko dana pre nego što je izabran za patrijarha Srpske pravoslavne crkve je izjavio: “Naša crkva nije od juče, ona ima svoje vekovno trajanje. Život i misija Srpske pravoslavne crkve su manje-više uskladjeni, idu odredjenim istorijskim putem i suštinski nema mnogo značaja ko je na čelu Crkve. Postoje pravila koja reguliš u Crkvu i svaki koji dodje da nasledi patrijarha Pavla slediće tu liniju pravila. Istina, svaki patrijarh unosi svoju ličnu notu, ali to više ide na račun njegove ličnosti nego na račun crkve“.

Tada je još objasnio: “Morate da razumete da Crkvom ne upravlja patrijarh već Sabor i sve važne odluke donose se saborno. Patrijarh jeste taj koji predsedava i potpisuje, ali ono što je suština zavisi od same Crkve“. Za patrijarha Srpske pravoslavne crkve je izabran 22. januara 2010. godine, odlukom Izbornog sabora Srpske pravoslavne crkve. Arhijerejski sabor je na izbornom zasedanju Srpske pravoslavne crkve izabrao episkopa niškog Irineja za patrijarha Srpske pravoslavne crkve, posle četiri glasačka kruga i nasumičnim biranjem jedne od tri cedulje sa imenima kandidata za izbor patrijarha u najužem izboru.

U najuži izbor, pored izabranog patrijarha Irineja, ušli su Irinej bački i mitropolit crnogorsko – primorski Amfilohije. Zvona na Sabornoj crkvi označila su da je novi patrijarh izabran, kao i podignuta zastava na patrijaršijskom dvoru koja je, od dana kad je patrijarh Pavle preminuo do tada, bila spuštena na pola koplja. Naredni dan po izboru je ustoličen u Sabornoj crkvi u Beogradu. Aktuelni je patrijarh Srpske pravoslavne crkve. Tadašnji predsednik Republike Srpske je u oktobru 2011. godine odlikovao patrijarha Irineja Ordenom Republike Srpske na lenti. Te iste godine u decembru je odlikovan Velikom Ogrlicom Ordena Orla Gruzije i Bešavne Dolame Gospodina našeg Isusa Hrista od strane princa od Gruzije.

Oglasio se povodom zakazane Beogradske parade ponosa u oktobru 2011. godine, gde se protivio održavanju iste, a sve nadležne organe je pozvao da se ova parada ne održi. Godine 2012. mu je uručena Povelja Udruženja književnika Srbije. Isto tako, za zasluge učinjene prema Kraljevskom domu, za narodno i opšte dobro, princ Aleksandar II Karadjordjević je 2013. godine odlikovao patrijarha Irineja kraljevskim ordenom Karadjordjeve zvezde na velikom krstu. U Zemunu je počasni gradjanin.

Akademija Svetog Vladimira u Njujorku mu je u septembru 2015. godine uručila počasni doktorat. Naredne godine je od Eparhije šabačke dobio orden Svetog vladike Nikolaja. Prisustvovao je svečanosti 2016. godine u Australiji povodom sakupljanja pomoći u iznosu od 10 000 dolara za crkvenu kuhinju u Beogradu i najmladje na Kosovu i Metohiji, od strane parohijana crkve Svetog Georgija iz Sent Albanasa. Iste godine je održao besedu u Katedrali Svetog Pavla u Londonu.

Pravoslavnu crkvu u Kipru je posetio u novembru 2016. godine. Godine 2018. mu je uručena nagrada Medjunarodnog fonda jedinstva pravoslavnih naroda u Moskvi. Po celoj Niškoj eparhiji, zahvaljujuć i velikoj angažovanosti patrijarha Irineja, vidna je obnova postojećih hramova i manastira, te izgradnja novih. (Autor: biografija.org) 

“Ako mi zaboravimo Kosovo, zaboraviće i nas Kosovo... Srbija bez svetinja i Kosova nije Srbija. Srbija bez Kosova je bez duše, bez uma i srca.” “Želeo bih i molim se Bogu da nema nikakvih podela medju nama, nego da nam jedina politika, jedini pogled i jedini put bude dobro našeg naroda.” “Čedomorstvo, najveći zločin ovoga veka, kao kuga se širi u našem narodu. Strašno je i pomisliti da pola miliona nerodjene dece svake godine biva lišeno života, ne ugledavši svetlost dana.” Dok je patrijarh Pavle bio na čelu SPC, Irinej je u svojstvu njegovog specijalnog izaslanika često putovao u Ameriku kako bi razrešio raskol iz šezdesetih godina prošlog veka. Tada je nekoliko vladika formiralo takozvanu Slobodnu srpsku pravoslavnu crkvu sa sedištem u Čikagu. Irinejeva diplomatska akcija pokazala se uspešnom, raskol je tokom devedesetih prevazidjen.

UPOKOJIO SE VLADIKA KOJI NIKOGA NIJE OSTAVLJAO RAVNODUŠNIM

MITROPOLIT CRNOGORSKO-PRIMORSKI AMFILOHIJE

Risto Radović rodjen je na pravoslavni Božić, 7. januara 1938. godine u Barama Radovića u Donjoj Morači. Završio je Bogosloviju Svetog Save u Beogradu. Na Bogoslovskom fakultetu SPC u Beogradu diplomirao je 1962. godine. Pored teoloških nauka, na Filozofskom fakultetu u Beogradu, studirao je klasičnu filologiju. Postdiplomske studije nastavlja u Bernu i Rimu. Odatle prelazi u Atinu, u kojoj, za vreme sedmogodišnjeg boravka, pored svakodnevne parohijske službe, uspeva da doktorira, a tezu, koju inače piše na grčkom jeziku, o Svetom Grigoriju Palami, brani uz najvišu moguću ocenu. Potom, godinu dana provodi na Svetoj Gori, a onda je pozvan da predaje na Ruskom pravoslavnom institutu “Sveti Sergije“ u Parizu od 1974. do 1976, gde uz ostalih pet jezika koje je savladao, usavršava i francuski jezik.

Po povratku, u Beogradu je biran za dekana Bogoslovskog fakulteta i vanrednog profesora, krajem 1985. izabran je za episkopa banatskog sa sedištem u Vršcu, odakle je uoči Božića 1990. godine došao i na Cetinju ustoličen za mitropolita crnogorsko-primorsko-skenderijsko- brdsko-zetskog i pećkog trona egzarha. Ustoličen je u veoma teško vreme. Nakon duge komunističke vlasti mnoge crkve su bile zapuštene, a broj sveštenika je umanjen, a čitave generacije su bile pod dejstvom komunističke ideologije. Amfilohije je podstakao obnovu crkvi i manastira i povećao broj sveštenika. Pokrenuo je 1992. glasilo Crnogorsko-primorske mitropolije “Svetigora“, a pokrenuo je i široku izdavačku aktivnost. Tokom 1998. pokrenuo je i Radio Svetigora.

Predavao je na Bogoslovskom fakultetu Univerziteta u Beogradu od 1980. do 2005, kada se povukao zbog mnoštva obaveza. Pored teologije i filozofije, bavio se esejistikom i prevodilaštvom. Podstakao je obnovu i podizanje velikog broja crkava i manastira. Godine 1996. vladika Amfilohije je uredio zbornik “Jagnje Božije i zvijer iz bezdana”, u kome se izlaže pravoslavna filozofija rata. Prvi put u istoriji njegove mitropolije, godine 1993. mitropoliju su posetila dva najistaknutija patrijarha, carigradski i ruski. Te iste godine prvi put je Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve održan u Mitropoliji crnogorsko-primorskoj. Nakon hospitalizacije patrijarha Pavla dana 13. novembra 2007. godine, Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve je odlučio da privremeno prenese dužnosti patrijarha srpskog na Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve na čelu sa mitropolitom Amfilohijem, kao zamenikom patrijarha. Nakon smrti patrijarha Pavla, 15. novembra 2009, na vanrednoj sednici Svetog arhijerejskog sinoda izabran je za mestobljustitelja patrijaraškog trona.

Odlukom Svetog arhijerejskog sinoda od 21. maja 2010, imenovan je za administratora Eparhije-raško-prizrenske, a prestao je to biti 26. decembra 2010. godine nakon uvodjenja episkopa lipljanskog gospodina Teodosija u tron episkopa raško-prizrenskih. Na redovnom majskom zasedanju Svetog arhijerejskog sabora održanom u periodu od 17. do 26. maja, mitropolit Amfilohije je imenovan za administratora novoosnovane Eparhije buenosajreske. Mitropolit Amfilohije je bio drugi po rangu medju episkopima u hijerarhiji SPC, odmah iza patrijarha srpskog. Umro je 30. oktobra 2020. godine, od posledica zaraze koronavirusom.

U Crnoj Gori se početkom 1990-ih javlja pokret za obnovu autokefalnosti nekadaš nje crnogorske mitropolije u formi Crnogorske pravoslavne crkve, čije pripadnike predstavnici SPC nazivaju “antisrpskim grupacijama“. Odnosi izmedju crnogorskog mitropolita Amfilohija i vlasti Crne Gore su bivali sve hladniji zbog njihovog opredeljenja za nezavisnost. Radović veoma oštro kritikuje postojanje Crnogorske pravoslavne crkve, koju naziva “zloćudnom izraslinom“, “nekrofilskom“, “bezbožničkom“. U leto 2005. godine Amfilohije je organizovao akciju kojom je na vrh planine Rumije helikopterom podgoričkog garnizona postavljena metalna crkva. U govoru koji je održao kasnije, rekao je izmedju ostalog i: “Ko sruši taj hram, Bog ga srušio – i njega i njegovo potomstvo, i časni krst mu sudio.“ U pismu crnogorskom premijeru Igoru Lukšiću, napisao je da će ako budu rušene crkve, biti rušene i džamije i da će doći do krvoprolić a. U podgoričkom sudu za prekršaje je protiv mitropolita pokrenut sudski postupak zbog govora mržnje.

Radović je poznat po svom protivljenju održavanju Parade ponosa, što su LGBT organizacije okarakterisale kao govor mržnje i opravdavanje nasilja nad gej populacijom. Izjavio je da Beograd nikada nije bio sramniji nego onda kada je održana prva uspešna parada, kada je na ulice izašlo 6.000 policajaca da vrši nasilje i pozatvara decu koja su tamo ustala. Amfilohije je bio i protiv održavanja iste manifestacije u Podgorici, rekavši da su sva takva okupljanja nasilje nad savešću ogromne većine ljudi. Prethodno je 82-godišnji Amfilohije predvodio višemesečne masovne litije protiv Zakona o slobodi veroispovesti, koji SPC smatra pokušajem otimanja njene imovine u Crnoj Gori.

U vreme gradjanskog rata u bivšoj Jugoslaviji, Amfilohije je podržavao srpske ratne pohode u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini i na Kosovu, neretko koristeći oštru retoriku protiv Zapada i balkanskih suseda Srbije – uključujući i Crnu Goru, čije je donedavne vlasti često kritikovao zbog članstva u NATO i priznanja Kosova. Iako je tokom 1990-ih promovisao ideju o Velikoj Srbiji protiveći se crnogorskoj nezavisnosti, prilikom rascepa u DPS-u 1997. Amfilohije je podržao Mila Djukanovića, koji će kasnije Crnu Goru povesti prema nezavisnosti izglasanoj 2006, kao i članstvu u NATO 2017. U oproštajnoj poruci povodom smrti Amfilohija, Djukanović, koji nije prisustvovao sahrani, rekao je da će iz dugog perioda saradnje sa preminulim mitropolitom pamtiti “njegov doprinos stvaranju pozitivne atmosfere uoči referenduma na kojem je naša zemlja obnovila nezavosnost mirnim i demokratskim putem”. “Ukupnu delatnost mitropolita Amfilohija u Crnoj Gori cijeniće istorija”, poručio je Djukanović.

Sahrani mitropolita c r n o g o r s k o g - p r i m o r s k o g Amfilohija koji je preminuo od posledica upale pluća izazvane koronavirusom 1. novembra a sahranjen je, po sopstvenoj želji, u kripti Sabornog hrama Hristovog vaskrsenja u Podgorici, pored hiljada pravoslavnih vernika u Podgorici prisustvovali su i predsednici Srbije Aleksandar Vučić i Republike Srpske Milorad Dodik. 

Dela:

“Tajna Svete Trojice po učenju Grigorija Palame”, studija na grčkom, 1973. (Doktorska disertacija);

“Smisao liturgije”, studija na grčkom, 1974,

“Tumačenje Starog Zaveta kroz vekove”, Beograd, 1979. g.;

“Sinaiti i njihov značaj u Srbiji XIV vijeka”, studija, 1981;

“Filokalijski pokret XVIII i početkom XIX vijeka”, studija na grčkom, 1982;

“Osnove pravoslavnog vaspitanja”, studije 1983;

“Duhovni smisao hrama Svetog Save”, Beograd 1987,

“Vraćanje duše u čistotu”, besjede, razgovori, pogledi, Podgorica, 1992,

“Istorijski presjek tumačenja Starog zavjeta”, Nikšić, 1995.

“Jagnje Božije i Zvijer iz bezdana”, Cetinje, 1996.

Prevodi:

Episkop Nikolaj: “Kasijana”, roman, sa srpskog na grčki 1973.

Justin Popović: “Žitije Svetog Simeona i Save”, sa srpskog na grčki 1974; Starac Arsenije Kapadokijski, sa grčkog na srpski, “Pre mudrosti Solomonove” i brojna druga dela i članci, besede.

Patrijarh Irinej rekao je da je mitropolit Amfilohije velikim trudom i naporom “krčio korov na njivi Gospodnjoj” i obnovio mnoge crkve i manastire.

“Za relativno kratko vreme duhovno je vaskrsavala Crna Gora i postajala primer i ugled srpskoj crkvi i spskom narodu, rekao je Irinej, navodeći da će Amfilohijevo ime “biti upisano zlatnim slovima u srpskoj istoriji kao ugledne ličnosti”. On je rekao da Amfilohijeva smrt “ostavlja veliku prazninu u životu naše crkve, a posebno u rešenju problema vezenih za crkvu ovde u Crnoj Gori”.

“Otišao je u trenutku kad je njegovo prisustvo najpotrebnije crkvi i narodu”, rekao je Irinej i naglasio da je Amfilohije “svojoj pastvi ostavio u amanet ljubav prema Kosovu i Metohiji i tamošnjem stradalom srpskom narodu”, kao i obnovu Njegoševe kapele na Lovćenu.